همه چی دربارهٔ خازن‌ها: از شکل و قیافه تا کاربردشون تو مدار

احتمالاً اسم خازن رو زیاد شنیدی، مشخصاً اگه با برق یا الکترونیک سروکار داری. ولی خازن دقیقاً چیه؟ چه مدلایی داره؟ کجا استفاده می‌شه؟ کجا به درد می‌خوره؟

تو این پست بلاگ، همهٔ اینا رو به زبون ساده و خودمونی برات توضیح میدم.

🌟 خازن چیه؟ یه مثال ساده:

بذار اینجوری بگم: خازن مثل یه بطری آبه. می‌تونه برق (انرژی) رو تو خودش ذخیره کنه و هروقت مدار بهش نیاز داشت، سریعاً خالی‌ش کنه.

🛠️ انواع خازن‌ها

1. خازن سرامیکی (Ceramic)

مثل یه کاشی کوچیکه. تو اندازه‌های کم میاد و سرعتش بالاست.

کاربرد: حذف نویز، دکوپلینگ برق برای IC

2. الکترولیتی (Electrolytic)

شکلش مثل قوطی کنسره، ولی ظرفیتش زیاده. قطبیه، یعنی سمت مثبت و منفی داره.

کاربرد: منابع تغذیه، ذخیره برق

3. تانتالیوم (Tantalum)

کوچیکه و دقیق، ولی گرون‌تره.

کاربرد: موبایل، مدارای دقیق

4. فیلمی (Film)

مثل نوار کاست، تو مدارای صوتی صداش شفافتره.

کاربرد: فیلتر صوتی، ولتاژ بالا

5. میکا (Mica)

ویژگیش دقت بالاست.

کاربرد: رادیوها، فرکانس بالا

6. ابرخازن (Super Capacitor)

اینا ظرفیتشون خیلی زیاده.

کاربرد: UPS، سیستم‌های پشتیبانی

🧾 چطوری مقدار خازن رو بخونیم؟

روی بدنه‌ی بیشتر خازن‌ها عددهایی نوشته شده که مقدار ظرفیت خازن رو نشون میده. ولی بعضی وقتا این عددها کدگذاری شده‌ان. اینم یه راهنمای ساده:

خازن‌های الکترولیتی:

عدد رو مستقیماً می‌نویسن، مثلاً:

• 220µF 16V یعنی ظرفیت ۲۲۰ میکروفاراد با ولتاژ کاری ۱۶ ولت.

خازن‌های سرامیکی و SMD:

سه‌رقمی هستن، مثلاً:

• 104 یعنی 10 × 10⁴ پیکوفاراد = 100,000pF یا همون 0.1µF

• 473 یعنی 47 × 10³ پیکوفاراد = 47,000pF یا 0.047µF

علامت‌های دیگر:

• حرف K، J، M هم گاهی نشون‌دهندهٔ تلورانس (درصد خطا) هستن:

  • K = ±10٪

  • J = ±5٪

  • M = ±20٪

یکاها (واحدها):

پس اگه دیدی روی خازنی نوشته 104K یعنی 0.1 میکروفاراد با تلورانس ±10٪.

کجای مدار از خازن استفاده می‌شه؟

اول) صاف کردن برق (smoothing)

عین یه مخزن برای شلنگی که آب راه میندازه. خازن نوسانات را صاف می‌کنه.

دوم) حذف نویز

مثل گوشپاککن برای مدارای صوتی یا حتی موتور یا مودم.

سوم) کوپلینگ/دکوپلینگ

کوپلینگ: فقط AC را رد می‌کنه.
دکوپلینگ: نویز و پریشی برقی را دور می‌کنه.

چهارم) تایمینگ (Timing)

تو تایمرهای 555 یا مولتی‌ویبراتورا با رزیستور زمان را تعیین می‌کنن.

پنجم) ذخیره انرژی

برای زمانی که برق میره یا باید خودش رو ورداره و تو مدار خرج کنه.

جمع‌بندی

خازن در ظاهر یه قطعه سادست، ولی تو عمق میتونه به شدت عملکرد مدار رو تعیین کنه. انتخاب درستش می‌تونه از یه مدار پرنویز و ناپایدار، یه سیستم دقیق و حرفه‌ای بسازه.